مقدمه :
در یک مفهوم کلی ، کیفیت آب ، بوسیله متغیرهای فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی که برای هر استفاده خاص روی مطلوبیت آب اثری می گذارند ، تعیین می شود .
در پرورش ماهی ، کیفیت آب به این صورت تعریف شده است :
مطلوبیت آب برای بقا و رشد ماهی و معمولاً این مطلوبیت تحت تاثیر چند متغیر است ( 6 ) . حال تامین کیفیت و کمیت مناسب آب یکی از الزامات اولیه برای انتخاب مکان و برای مدیریت تولید آبزی پروری می باشد ( 7 ) . برای کمک به پرورش دهنده ماهی و آگاهی او از ویژگیهای کیفی آب مورد پرورش ماهی هدفهای زیر در این پروژه دنبال می شود :
1- تعادل ماهی در آب
2- منابع تامین آب
3 – مقدار آب
4 – فاکتورهای فیزیکی آب
5 – فاکتورهای شیمیایی آب
بعلت اینکه ماهی بطور کامل وابسته به سطوح بالائی آب برای تنفس ، تغذیه ، رشد ، دفع مواد زائد ، نگهداری تعادل نمک موجود در بدن ، و تولید مثل می باشد پس دانستن ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب در موفقیت آبزی پروری نقشی بسیار حیاتی دارد . برای رسیدن به میزان رشد مطلوب ، آب ، موفقیت یا شکست یک پروژه آبزی پروری را تعیین می کند ( 8 ) .
1_ تعادل ماهی در آب :
ماهیان آب شور
رفع بیشتر نیتروژن اضافی تولید شده در جانوران خشکزی به عهده کلیه می باشد . در مقایسه ، ماهیان برای این عمل متکی به آبشش های خود هستند . آبشش های ماهی نسبت به آب و نمکها قابل نفوذ هستند .
در اقیانوس ، غلظت شوری آب بیشتر از مایعات درون بدن خود ماهی است . در دریا آب به بیرون کشیده می شود اما نمکها متمایل نفوذ به درون ماهی را دارند . از این رو ، ماهیان اقیانوسی مقادیر بزرگی از آب دریا را می نوشند و مقادیر زیادی از ادرار پر نمکشان را دفع می کنند .
ماهیان آب شیرین
در ماهیان آب شیرین ، تنظیم آب بر عکس ماهیان آب شور است . نمک بطور مداوم از آبشش های ماهی خارج می شود و مقدار زیادی از طریق پوست و آبششها وارد بدن ماهی می شود . این بدان علت است که غلظت نمکها در ماهی ( تقریباً ) بیشتر از غلظت نمک در آبی است که ماهی در آن زیست می کند . بخاطر آنکه بدن ماهی در تلاش و تکاپو پایداری است که نفوذ آب بدون بدن خود جلوگیری کند و مقادیر بزرگی از آب از طریق کلیه دفع شود . در اینصورت ، غلظت نمک در ادرار خیلی کم است . با فهمیدن این موضوع که ماهی نیاز به نگهداری تعادل خود در آب ( شیرین ) دارد ، این نکته را متوجه می شویم که چرا در حمل ماهی نیاز به نمک سودمند است .
_ حرکت آب و آمونیاک و نمکها را نشان می دهد .که ماهی تمایل به خارج شدن آنها دارد و تمایل به ورود آب دارد . ماهیان آب شیرین آب نمی نوشند و مقدار زیادی از ادرار را بصورت رقیق دفع می کنند ( 8 ) .
2_ منابع تامین آب :
آب همیشه در تولید ماهی بصورت تجاری یک فاکتور محدود کننده است . تعدادی از فاکتورهای زیست محیطی و شیمیایی منفی با منبع آب انتخابی همراه می شود . در آخر انتخاب مکان بر پایه کیفیت و کمیت آب قابل دسترسی مشخص می شود . معمولی ترین منابع آب قابل استفاده برای آبزی پروری از چاه ، رودخانه ، چشمه و دریاچه ، آبهای زیر زمینی و یا آب شهر می باشد ( 8 ) .
بعضی از مقالات و کتب منابع آب قابل استفاده برای آبزی پروری را به دو دسته آبهای زیر زمینی و آب سطحی تقسیم می کنند . آبهای زیر زمینی که آب چاه یا چشمه خوانده می شوند . آبهای زیر زمینی معولاً مطلوبیت بیشتری برای آبزی پروری دارند بعلت اینکه کیفیت و کمیت بهتری دارند و از نظر آلودگی با مواد سمی و آفت کشها و انگلهای زنده عاری هستند . مثلاً چشمه ها معولاً برای کشت قزل آلا و ماهی آزاد بکار می روند . به علت اینکه آب چشمه از نظر دما پایدار و مطلوب است برای پمپ کردن آن به raceways ها مناسب نیست .
دما و کیفیت آبهای زیر زمینی با عرض جغرافیایی و از مکانی به مکان دیگر تغییر می یابد و این به علت ویژگیهای زمین شناسی است .
برخی از ویژگیهای آبهای سطحی و زیر زمینی در جدول زیر آمده است ( غلظتها در ppm = لیتر / میلی گرم ) هستند ( 9 ) .
