معماری دوره اشکانیان (پارتیان)
قوم پارت یا پارتوآ یکی از شعبه‌های نژاد آریایی ایرانی است، در کتیبه داریوش
اول هخامنشی بر بیستون، سرزمین آنانرا پرتو نامیده‌اند. این ناحیه از شمال
خراسان و ماوراءالنهر و همین نام بعدها به پهلو تبدیل گردید. (خراسان بزرگ
شامل: خراسان فعلی، ماوراءالنهر و افغانستان کنونی می‌شده است). پارتوا
یکی از استانهای زمان هخامنشی بود. بنابر گفته استرابو، رهبر پارتها مردی به
نام آرساکس (ارشک، ارشاک) بود که بعدها نیای فرضی پادشاهان اشکانی
پارتشد. پارتها حکومت ساقط شده هخامنشی را از جانشینان اسکندر مقدونی
(سلوکیان) باز پس گرفتند و توانستند یکدولت نیرومند و عظیم را برای مدت پنج
قرن پایه‌گذاری کنند.
پارتها در زمینه هنرها به ویژه در معماری ابتکارات بدیعی داشتند آنها با
برخورداری از پیشینه غنی دوباره به احیایهنرهای فراموش شده و یا تغییر یافته
ایرانی پرداختند، با فترتی که در هنر ایران پدیدار شده بود، نه تنها احیاگر
معماری و سنتهای گذشته ایران شدند بلکه تحول ملی عظیم در زمینه
شهرسازی و معماری ایجاد کردند و در معماری دو عنصر نوظهور افزودند.
یکی احداث گنبد بر روی بناهای چهارضلعی (مربع شکل) از طریق فیل پوشها و
دیگر توسعه ساختمان ایوان تاق‌دار.
ایوان، اتاق راستگوشه‌ای است که با طاق بشکه‌ای که در قسمت پشت بسته
بوده و در جلو _ معمولاً رو به بیرون یاحیاط قرار دارد _ کاملاً باز است. از زمان
پارتها، ایوان نقش مهمی را در معماری آسیای غربی بازی میکند. منشأ
ایوان موضوعی است که در خور اندیشه است. بعضی آنرا به درختان و
شاخه‌های پوشیده با حصیر و گل و نیز به تأثیراتاقهای بشکه‌ای منتسب می‌کنند.
چنین بناهایی هنوز در طول رودخانه یا دریاچه هیرمند، در شرق ایران و احتمالاً در
پیرامون دریاچه آرال در آسیایمرکزی دیده می‌شوند. این نواحی، مناطقی
هستند که پارتها از آن برخاسته‌اند. ولیکن سابقه تاقهای آهنگ با انواع
قوسها (نیم بیضی) از آثار معماری هفت تپه (ایلام میانی) آشنا شدیم و این
نشانگر آن است که پارتها با توجه بهشرایط زمانی و مکانی دست به چنین
ابتکاراتی زده‌اند.
متأسفانه علیرغم حاکمیت طولانی مدت پارتها اکثر آثار آنها از بین رفته است.
زیرا عواملی مانند زلزله آب و هوایی و گستره وسیع امپراتوری، تأثیرگذار در روند
تخریب آثار معماری بوده‌اند. از اینها که بگذریم باید به این مسئله هم توجه کنیم
که پارتها بناهای خود را بسیار ساده و با خشت خام ساخته‌اند. پی
درگاه‌های این بناها که به مرور زمان ویران شده و گزند دیده است اگر با آجر یا
سنگ ساخته شده بود، بسیار بیشتردوام داشت.
و............................
فایل پاورپوینت 21 اسلاید
