دانلود ارزان فایل مسجد کبود تبریز 37 ص
| دسته بندی | معماری |
| فرمت فایل | docx |
| حجم فایل | 423 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 39 |
مسجد کبود تبریز
بنای تاریخی ـ مذهبی مسجد کبود از آثار ارزشمند دوره قراقویونلو می‌باشد که به دستور جهانشاه که شهر تبریز را پایتخت خود قرار داده بود و به سرکاری عزالدین قاپوچی بنا گردیده و با استناد به کتیبه برجسته سردرب به سال 870ه.ق ساختمان آن به اتمام رسیده است. نام این مسجد به لهجه محلی، «گوی مسجد» است.
بنای اصلی در مقام مسجد مقبره، دارای صحن وسیعی بوده که در آن مجموعه‌ای از ساختمان‌ها از جمله مدرسه و حمام و خانقاه و کتابخانه ساخته شده بود که متاسفانه آثاری از آنها بجای نمانده است.
خصوصیت بارز و شهرت وافر مسجد کبود با معماری ویژه تلفیقی و اعجاب‌انگیز آن بیشتر به خاطر کاشیکاری معرق و تلفیق آجر و کاشی، آجری نقوش پرکار و در حد اعجاز آن می‌باشد که زینت‌بخش سطوح داخلی و خارجی بنا بوده است. در متن کتیبه برجسته سردرب باشکوه و پرنقش و نگار آن، عمارت مظفریه و نیز نام نعمت «الله بن محمود البواب»، خطاط و احتمالاً طراح نقوش که از هنرمندان برجسته خوشنویسی آذربایجان بوده، درج شده است.
چنین تصور می‌شود که ساختمان مسجد کبود به مثابه یادمانی از پیروزی‌های جهانشاه برپا گردیده است، به طوری که در این خصوص می‌توان به سوره فتح که به صورت کامل و به شکل برجسته، زینت‌بخش دورتادور بالای شبستان بزرگ می‌باشد، اشاره نمود. نام جهانشاه در کتیبه بالای درب ورودی نقش بسته که قبلاً روکش طلایی داشته است.
مسجد کبود دارای دو مناره باریک و بلند در منتهی الیه شرق و غرب ضلع شمالی بوده است. در پشت درب ورودی به شبستان بزرگ، یک بیت شعر فارسی به خط ثلث نوشته شده بدین مضمون:
کردار بیار و گرد گفتار مگرد چون کرده شود، کار بگویید که که کرد
بنای این مسجد بسیار عالی، نمای آن که پنجاه قدم ارتفاع دارد، هشت پله از سطح زمین اطراف کرسی دارد و از خارج دیوارهای آن همه از کاشی اعلی به رنگ‌های مختلف پوشیده شده است. از طرف داخل با نقش و نگارهای زیبا به سبک معماری اعراب و کلمات بسیار به خط عربی از طلا و لاجورد زینت یافته است. از دو طرف بنا دو مناره با برج خیلی بلند، اما کم‌قطر ساخته‌اند و در میان آنها راه‌پله تعبیه شده است که بالا می‌رود و سطح ظاهر منارها هم کاشی است و این آجرهای منقش براق زینت معمولی است که در ایران ابنیه را بدان می‌آرایند.
درب مسجد چهار پا بیشتر عرض ندارد و در وسط یک تخته سنگ سفید شفافی تراشیده شده که بیست و چهار پا طول، یعنی ارتفاع و دوازده پا عرض آن سنگ است و در میان سطح داخلی آن نمای بزرگ مسجد خیلی زیبا و عظیم به نظر می‌آید، از راه‌رو و مسجد داخل گنبد می‌شود که سی و شس قدم قطر آن است. این گنبد از طرف داخل روی دوازده مجردی بنا شده که شانزده مجردی هم از خارج تکیه‌گاه آن است و این مجردی‌ها خیلی بلند و شش پای مکعب حجم آنها است، در پایین ستون‌های سکویی از مرمر سفید ساخته شده که زیر آن خالی و خانه خانه است، برای اینکه کفش‌ها را هنگام داخل شدن به مسجد می‌کنند و در آن حفره‌ها بگذارند.
این گنبد از طرف داخل با آجرهای کوچک مربع از کاشی‌های الوان مختلف گل و بوته‌دار موزاییک شده که در میان آنها به تناسب جملات و آیات عربی گنجانیده و به قدری خوب به هم اتصال داده‌اند که گویا یک پرده نقاشی است که تمام با درجه و پرگار ساخته شده است. از این گنبد داخل یک گنبد کوچکتری می‌شود که خیلی قشنگتر از اولی است: در عمق آن از سنگ مرمر شفاف سفید چیزی ساخته شده که شباهت به دری که باز نمی‌شود، دارد.
این گنبد مجردی ندارد، اما ازاره‌ی آن به قدر هشت پا ارتفاع از سنگ مرمر سفید است و سنگ‌ها به عرض و طولی است که مایه تعجب و حیرت است. تمام این گنبد از مینای بنفشه رنگ است که روی آن اقسام گل‌های صاف نقاشی شده، سطح خارجی هر دو گنبد هم از همین کاشی‌ها است، ولی نقاشی آنها برجسته می‌باشد. روی گنبد اولی گل‌های سفید روی زمینه‌ی سبز و گنبد دومی ستاره‌های سفید روی زمینه سیاه نقش شده و همه این رنگ‌ها به بیننده لذت و فرح می‌دهند.
نزدیک درب ورودی که از گنبد بزرگ داخل گنبد کوچک می‌شوند، طرف چپ منبری از چوب گردو به دیوار تکیه داده‌اند که نجاری آن تعریفی نداشت، اما طرف دست راست یک منبر دیگر از همان چوب به دیوار تکیه داده‌اند. بالای سر آن سایبانی از همان چوب افراشته و دور محل نشیمن آن از چوب نرده کوچکی ساخته شده و چهارده پله دارد. در سمت جنوب مسجد دو تخته سنگ خیلی بزرگ سفید شفاف که نور خورشید از آن می‌گذرد، نصب شده است. وقتی آفتاب به آنها می‌تابد، سرخ رنگ می‌شود، به طوری که چند لحظه بعد از غروب آفتاب هم می‌توان به روشنایی و تلالو آنها مکتوب را قرائت کرد.
شبستان بزرگ را از سه طرف رواق‌ها دربر گرفته و بر بالای آن گنبد دو پوشی به قطر تقریبی 17 متر قرار گرفته است. شبستان کوچک که در حکم مکانی خصوصی و مقبره سلطنتی درنظر گرفته شده بود، در سمت جنوب بنا واقع شده و با قطعات سنگ مرمر ازاره‌بندی شده بود که آیات قرآنی به خط زیبای ثلث و به صورت برجسته زینت‌بخش قسمت فوقانی سنگ‌ها است.
کاشیکاری آن صرفاً به رنگ لاجوردی و عمدتاً از قطعات شش ضلعی کار شده بود و تمام سطح سقف آن زرنگاتر (نقاشی با آب طلا) و کف شبستان‌ها به احتمال قوی مرمرین بوده است. نقش و نگار نقاشی معرف مسجد شامل گره‌بندی‌های هندسی، گل و بوته اسلیمی و کتیبه‌های مختلف که مجموعاً حکایت از زیبایی خارق‌العاده‌ای داشته است.
آرامگاه جهانشاه و نزدیکان وی در انتهای شبستان کوچک در داخل سرداب بوده است. زلزله مهیب سال 1193 ه.ق باعث ویرانی شهر تبریز و کشته شدن عده زیادی از مردمن آن گشته و از مسجد کبود بجز سردرب و چندین جزرپایه برجای نمی‌گذاردن و در فاصله بین سال‌های پس از زلزله تا شروع مرمت، درب ورودی اصلی و قطعات مرمرین و .... به تاراج می‌رود.
این بنا در ضلع شمالی خیابان امام روبروی کوچه صدر واقع شده که در سال 870ه.ق در دوره جهانشاه قراقویونلو و با نظارت صالحه خاتون دختر جهانشاه بنا ساخته شده است.
بنای مسجد شامل سردرب، شبستان و مقبره است که سردر آن رو به شمال واقع شده، در کنار آن ستون‌هایی متصل به بنا به شکل مارپیچ بالا رفته و در قسمت فوقانی هلالی بیضی شکل وجود دارد. پس از سردرب و دهلیز واقع در پشت آن، شبستان بزرگ مسجد به ابعاد 5/16 متر قرار دارد که در سه طرف شمالی، غربی و شرقی آن شبستان رواقی به عرض 4/4 متر با طاق‌های ضربی و گنبدهای کم‌خیز وجود دارد.
قسمت جنوبی بنا به شبستان کوچکی موسوم به مقبره راه دارد. کاشیکاری آن آبی رنگ فیروزه‌ای است که به نام «فیروزه اسلام» شهرت یافته است. در بالای حاشیه‌های عریض طاقچه‌ها، کتیبه اصلی بنا قرار گرفته که بالای این کتیبه نیز نوشته‌های کوتاهی با خطوط ثلث و کوفی در بین طرح‌های مختلف گل و بوته اسلیمی و اشکال مختلف هندسی جای داده شده است.
این مسجد در سال 1193 ه.ق در اثر زلزله ویران شد که از بنای عظیم و نفیس سردرب و چند جرز پایه‌های شبستان باقی مانده بود، در سال‌های 1318.1319 بعد از 8 سال ثبت تاریخی، تعمیراتی در طاق و سردرب شمالی آن به عمل آمد و در سال‌های بعد از انقلاب نیز با بودجه و نظارت انجمن آثار ملی و سازمان ملی حفاظت آثار باستانی سابق، بازسازی شد.
کاشیکاری‌های معرق به رنگ‌های آبی کمرنگ، سبز تیره، زرد و سفید به همراه گل‌ها و سرشاخه‌ها و برگ‌ها، ترکیب و هارمونی بی‌نظیری ایجاد کرده‌اند. پس زمینه کاشی‌ها به رنگ آبی فیروزه‌ای است و به همین دلیل به آن مسجد کبود می‌گویند.
مسجد کبود تبریز از جمله بناهای انتخابی برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو است.
مسجد کبود در سال 1310ه.ق در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و بیشترین مرمت آن تا سال 1343 انجام پذیرفته و در سال‌های 54-1352 بازسازی گنبدهای بالای شبستان‌ها به همت مرحوم اسماعیل دیباج و دفتر فنی حفاظت آثار باستانی و به دست توانای معمار شهیر و فقید آذربایجان، استاد رضا معماران جامه عمل پوشید. اینک کار محوطه‌سازی و بازیافت نقش و نگار کتیبه‌های داخل مسجد در دست اجرا بود.
تاریخچه بنا
مسجد جهانشاه یا مسجد کبود (گوی مسجید) از آثار ابوالمظفر جهانشاه بن قرا یوسف از سلسله ترکمانان قراقویونلو می باشد که در870 هجری به همت و نظارت جان بیگم خاتون،زن جهانشاه بن قرایوسف قره قویونلو ،پایان یافته است.
در کتابهای تاریخی،این بنای باشکوه را «عمارت مظفریه»خوانده اند که مورد توجه ابو المظفر یعقوب بهادر خان قرار گرفت.در این روزگار تبریز در نهایت آبادانی و رونق بود.در نیمه اول قرن یازدهم هجری،کاتب چلبی و اولیا چلبی جهانگردان ترک عثمانی و در نیمه دوم همین قرن،تاورنیه و شاردون جهانگردان فرانسوی از این مسجد دیدن کرده بودند.کاتب چلبی در تاریخ جهان نما می نویسد:
