ساسانیان
روی کار آمدن اردشیر ساسانی
ساسان ، موبدی از دودمان نجبا بود بر آتشکده ی آناهیتا در شهر استخر ریاست
داشت . پسرش بابک در شهر خیر درکنار دریاجه ی بختگان حکومت می کرد .
بابک پس از ساسان جانشین پدر شد و خود را شاه خواند (208 م)در این تاریخ
شهر استخر به دست گوچیهر شاه بازرنگی بود . بازرنگیان در نیسایه که در جهت
دیوار های سفیدش در دوره ی اسلامی بیضا نام گرفت ، سلطنت داشتند.
چون گوچیهر پادشاه بازرنگی در آن نواحی امیر بزرگ بود ، بابک برای پسرش
اردشیر از وی منصب ارگبدی دارابگرد را بگرفت.
در سال ( 212م) اردشیر بر گوجهیر قیام کرد و شهر نسا ( بیضا ) را به تصرف در
آورد و او را کته و به جایوی نشست.
جون بابک درگذشت شاهپور جانشین او شد . میان دو برادر یعنی شاهپور و
اردشیر نزاع درگرفت. اردشیر به برادرمهتر خود حسد می برد، اما شاهپور بر اثر
اتفاق بمرد و اردشیر در سال 212 میلادر به آسانی جای او نشست
سپساردشیربر کرمان دست یافت و تا سواحل خلیج فارس پیش رفت. پس از آن
شادشاهپور اصفهان را بکشت و روانه یاهواز شد و سرانجام در جنگ سختی که
بین او و اردوان پنجم در هرمزگان درگرفت ، اردوان را شکست داد و با مرگاو
سلسله ی اشکانی بر افتاد ( 28 آوریل سال 224م) پس از این نبرد پیروزمندانه
به تیسفون آمد و بر تختنشست.
نظام اداری
در رأس ادارات ساسانی بزرگفرمذار یا صدر اعظم قرار گرفته بود و عملا زمام
قدرت و ادارة کشور در دست او بود .
وی قراردادها و پیمانها را امضا می کرد . گاهی در جنگها فرماندهی کل را به
عهده می گرفت . همة دیوانها و یاوزارتخانه ها با دبیران آنها تحت نظر وی بودند .
شاید کلمة بزرگمهر تصحیف عنوان بزرگفرمذار باشد که مورخانعرب عنوان
بزرگفرمذار عهد انوشیروان را به بوذرجمهر تبدیل کرده اند .
در زمان انوشیروان،کشور ایران راکه تا آن زمان مرزبانان اداره می کردند به چهار
قسمت تقسیم شد و هر قسمتی راپاذگس نامیده شد و به آنها نام جهت های
چهارگانه داده شد : اپاختر (شمال) خراسان (مشرق) نیمروز (جنوب)خوروران
(مغرب) داد و برای هر کدام از این پاذگسها فرمانروایی تعیین کرد که
اورا پاذگسبان می نامیدند .
امور لشکری نیز تحت نظر سپهبدان اداره می شد و به تعداد پاذگسبانان چهارگانه
، چهار سپاهبد نیز در ایران وجودداشت . ایالات و پاذگسها را به بخشهای
کوچکتری تقسیم کرده و هر قسمت را ایستان می گفتند و حاکم آن را
ایستاندار می خواندند و سپس هر ایستان را به چند شهر یا ولایت تقسیم می
نمودند و مرکز آن را شهرستان می گفتند .
قریه را دیه و رئیس آن را دیهسـالار می خواندند . مزارع تابع دیـه را روستـاک
(روستا)می گفتند .
سه بخش مهم نظام اداری از قرار زیر است:
طبقات و خانواده ها در نظام اداری
مالیات
دادگستری
فرهنگ و تمدن
دین رسمی
اردشیر بابکان چون پادشاهی از خاندان موبدان بود پس از نشستن بر تخت
سلطنت دین زرتشتی را آیین رسمی ایرانقرار داد و اعتقاد به ادیان دیگر را
ممنوع داشت .
از دانشمندان زرتشتی که به پادشاهان ساسانی در تقویت و گسترش آن دین
خدمت کرده اند ، نخست باید تنسر موبدزمان اردشیر بابکان و دیگر آذربد
مهراسپندان،موبد زمان شاپور اول و کرتیر موبد زمان هرمزد و بهرام اول را نام برد
در زمان ساسانیان به همت این موبدان بیست ویک نسک اوستای قدیم را به زبان
پهلوی ترجمه کردند و آن ترجمه رازند نامیدند که به معنی تفسیر است .
چون فهم کتاب زند به سبب وجود لغات آرامی در آن مشکل می نمود سپس
شرحی به زبان پارسی ساده بر زند نوشتندو آن را پازند خواندند .
اساس سیاست داخلی ساسانیان هماهنگی دین و دولت بود .
دینهای منشعب از دین زرتشت
اصولاً همه ادیان ایرانی پیش از اسلام مبتی بر دو اصل خیر و شر یا هرمزد و
اهریمن است . منتهی فرقی که با همدارند در کیفیت و مدت آمیختگی شر با خیر
است . در دین زرتشتی سرانجام خیر بر شر و هرمزد بر اهریمن غلبهخواهد کرد
ولی در ادیان دوگانه پرستی دیگر چنین نیست .
هر دینی برای رهایی از شر ، فلسفه ای دارد . بعضی از متفکران دورة ساسانی
که راه آسانتری برای رستگاری بشرمی جستند ، چون دین مزدیسنی را جوابگوی
پرسشهای خود ندیدند به بدعت در آن دین پرداخته و ادیان نوینی را بنیاد
نهادند که مبنای همة آنها بر دوگانه پرستی است ، مهمترین این ادیان عبارتند از :
زروانی
مانوی
مزدکی
و.............
فایل پاورپوینت 40 اسلاید
